İki Köle

Bir padişah ucuza iki köle satın almıştı. Onlardan biriyle biraz konuştu. Onu anlayış sahibi, zeki ve tatlı sözlü buldu. Köle düşün­meden öyle sözler söylüyordu ki, başkaları belki beş yüz defa düşün­meden söyleyemezlerdi.

Bunun üzerine padişah ikinci köleye de:

- Buraya gel, diye emretti.

Köle geldi, fakat dişleri kapkaraydı, ağzı da kokuyordu.

-  Seninle uzaktan konuşmak gerek, dedi padişah, biraz ilerde dur. Şimdi birkaç hikaye anlat da dinleyelim.

Öteki köleye de:

-      Hamama git de yıkan, deyip onu gönderdi.

Sonra kara dişli köleye dönüp:

-  Sen akıllı birisin, dedi, yüz köleye değersin. Arkadaşın senin hakkında çok kötü sözler söyledi, fakat sen hiç de dediği gibi değil­sin. O hasetçi, az kalsın beni senden soğutuyordu. Senin hırsız, ah­lâksız, münasebetsiz, doğru olmayan bir adam olduğunu söyledi.

-  Padişahım, dedi köle, o daima doğruyu söyler. O adam beni kötü biliyorsa, aslı yoktur diyemem. Olabilir ki bende bazı ayıplar görmüştür de, ben onları kendimde görememişimdir.                         

- Şimdi sen de onun ayıplarını söyle, dedi padişah, ki senin başına karşı samimi olduğunu bileyim.

-  Kusurlarını söyleyeyim: Sevgi, vefa, insanlık, dürüstlük ve dostluk. En önemsiz kusuru ise cömertliktir. Bir kusuru da kendi­sinde kusur arayıp durmasıdır. Kendi ayıbını arar, herkesle dosttur da kendisiyle değildir.

- Arkadaşını bu kadar da övme! Onu imtihana çekersem ilerde utanırsın.

-  Allah'a yemin olsun ki, arkadaşım benim söylediklerimden yüz kat üstündür. Ben bildiklerimi söyledim.

- Şimdi de kendinden bahset! Sen ne elde ettin? insanlıktan mı bir cevhere sahipsin, yoksa eşeklikten mi? Araz bir anlıktır, baki kal­maz, yok olur gider. Bostan ekmek arazdır, mahsul cevher. Senin o köleyi övmen arazdır.

-  Padişahım, arazlar, başka bir surete bürünür, tebeddül eder, başka bir şekle bürünüp var olur. Evlere, köşklere bak, bunlar mü­hendisin tasavvurlarından başka bir şey değil. Mühendisin zihninde­ki o araz, o düşünce alet ve edevatı hazırladı, binayı var etti.

- İyi ama, arazın kendisi bircevher haline gelmedi ki..

-  Bu, iyilik ve kötülük apaçık bilinmesin diyedir. Padişahım, eğer fikirlerin şekil ve suretleri olsaydı, küfür ve iman apaçık alında yazılırdı. O vakit bu dünya kıyamet kesilirdi. Kıyamette kim suç iş­leyebilir?!

- Allahu Teala bunları gizledi, ama avamdan, seçtiklerinden değil. Ben bir emiri tuzağa düşürmek istersem diğer emirlerden gizle­rim, fakat vezirden saklamam.

- Olanı biteni bildiğinize göre beni konuşturmaktan maksadınız nedir?

- Sırrının açığa çıkması için..

Diğer köle hamamdan dönünce padişah onu da huzuruna çağırttı:   

- Çok güzel bir görünüşün var, fakat bir de öbür kölenin anlat­tığı kötü huyların olmasaydı.

- Padişahım, dedi köle, o dinsizin hakkımda söylediklerini lüt­fen anlatın!

-  İlkin iki yüzlülüğünden bahsetti. Görünüşte bir deva, fakat gerçekte bir dertmişsin!  

Köle, dostunun ihanetini bu şekilde padişahtan duyunca

öfkeye kapıldı, yüzü kızardı. Dedi ki:

- O önceden benim dostumdu. Aç kalmış köpek gibi pislik yer­di.

Köle, açtı ağzını yumdu gözünü. Bir yığın böylesi laf söyledi. Pa­dişah elini ağzına götürüp:

- Yeter, dedi, bu sınamayla seni de, onu da tanıdım. Onun ağzı, senin gönlün kokmuş. Uzakta dur, o amir, sen ise memursun!

Büyükler, "insanın rahatı, diline hakim olmasındadır" demişler. Güzel suret, kötü huyla beraber beş para etmez.

Mevlana'dan Hikayeler